тоғыз құмалақ

зат.

Ертеден келе жатқан тоғыз ұялы қазақ халқының ұлттық ойыны. Бұл ойын үшін арнайы тақта жасалады. Тақтада 18 ұя (кіші отау), екі қазан (үлкен отау) болады. 162 құмалақ әр ойыншыға 81-ден, әр ұяга 9-дан бөлінеді. Алгашқы жүрісті кім бастайтыны жеребе бойынша шешіледі. Жүріс кезегі тиген ойыншы өзінің кез келген отауына бір құмалақ қана қалдырып, қалганын алып, солдан оңга қарай жүреді. Екі жақтың отауына құмалақтар бірдей түседі. Ең соңғы құмалақ түскен қарсы жақтың ұясындагы құмалақ жұп болса (10, 12, 14, 20) сол ұя босатылады да, құмалақ жүруші жақтың қазанына салынады. Ал егер жүрушінің соңғы құмалагы өз ұясына түссе, ол алынбайды. Келесі жүріске мүмкіншілік алған қарсы жақтың мақсаты бәсекесінің дақанды құмалағы бар ұясына өзінің соңғы тасын салып, ондағы құмалақтарды түсіру. Тогызқұмалақ отаулары солдан оңға белгіленеді де, әрқайсысына ат беріледі. Құмалақты өз «қазанына» көп жиған ойыншы ұтады.